DEPRESSİYA

Depressiya davamlı kədər hissi və maraq itkisinə səbəb olan əhval-ruhiyyə pozuntusudur. Major depressiv pozuntu və ya klinik depressiya olaraq da adlandırılan bu problem necə hiss etdiyinizə, düşündüyünüzə və davranışınıza təsir edə və müxtəlif emosional və fiziki problemlərə səbəb ola bilər. Normal gündəlik işləri yerinə yetirməkdə çətinlik çəkə bilərsiniz və bəzən həyatın yaşamağa dəyməz olduğunu düşünə bilərsiniz. Bu vəziyyət çox zaman genetika, ailə keçmişi, travma, stress və xəstəlik də daxil ola bilən amillərin kompleks birləşməsindən yaranır.

Depressiya adi bir pis hiss etmə halından daha çoxudur və ondan anidən “çıxa bilməzsiniz”. Depressiya uzunmüddətli müalicə tələb edə bilər. Ancaq ruhdan düşməyin. Depressiyadan əziyyət çəkən insanların əksəriyyəti dərman, psixoterapiya və ya hər ikisi ilə özlərini daha yaxşı hiss edirlər.

SİMPTOMLARI

Depressiya həyatınızda yalnız bir dəfə baş verə bilsə də, insanların adətən həyatda bir neçə dəfə epizodu olur. Bu epizodlar zamanı simptomlar günün çox hissəsi, demək olar ki, hər gün baş verir və bu simptomlar aşağıdakılardır:

• Kədər, ağlamaq, boşluq və ya ümidsizlik hissləri
• Kiçik məsələlərdə belə qəzəbli partlayışlar, əsəbilik və ya məyusluq
• Seks, hobbi və ya idman kimi əksər və ya bütün normal fəaliyyətlərə maraq və ya həzzin itməsi
• Yuxusuzluq və ya çox yatmaq da daxil olmaqla yuxu pozuntuları
• Yorğunluq və enerji çatışmazlığı, belə ki, hətta kiçik tapşırıqlar belə əlavə səy tələb edir
• Azalmış iştah və kilo itkisi və ya çox yemək üçün artan istək və çəki artımı
• Narahatlıq, həyəcan və ya təşviş
• Yavaş düşünmə, danışma və ya bədən hərəkətləri
• Dəyərsizlik və ya günahkarlıq hissi, keçmiş uğursuzluqlara ilişib qalma və ya özünü günahlandırmaq
• Düşünmək, diqqəti toplamaq, qərar vermək və hər şeyi xatırlamaqda çətinlik
• Tez-tez və ya təkrarlanan ölüm düşüncələri, intihar düşüncələri, intihar cəhdləri və ya intihar
• Bel ağrısı və ya baş ağrısı kimi izah olunmayan fiziki problemlər və s.

Depressiyadan əziyyət çəkən bir çox insan üçün simptomlar adətən iş, məktəb, sosial fəaliyyətlər və ya başqaları ilə münasibətlər kimi gündəlik fəaliyyətlərdə nəzərəçarpacaq problemlər yarada biləcək qədər şiddətlidir. Bəzi insanlar əslində səbəbini bilmədən özünü bədbəxt və ya kədərli hiss edə bilər.

UŞAQLARDA VƏ YENİYETMƏLƏRDƏ DEPRESSİYA ƏLAMƏTLƏRİ

Uşaqlarda və yeniyetmələrdə depressiyanın ümumi əlamətləri və simptomları böyüklərinkinə bənzəyir, lakin bəzi fərqlər ola bilər.

• Kiçik uşaqlarda depressiyanın simptomları arasında kədər, əsəbilik, yapışqanlıq, narahatlıq, ağrılar, məktəbə getməkdən imtina etmək və ya çəki azlığı ola bilər.
• Yeniyetmələrdə simptomlara kədər, əsəbilik, mənfi və dəyərsizlik hisslər, qəzəb, zəif performans və ya məktəbdə zəif davamiyyət, səhv başa düşülmə və həddindən artıq həssaslıq hissi, əyləncə məqsədli narkotik və ya spirtli içki istifadəsi, çox yemək və ya yatmaq, özünə zərər vermə, maraq itkisi, normal fəaliyyətlər və sosial qarşılıqlı əlaqədən qaçınmaq aid ola bilər.

YAŞLILARDA DEPRESSİYA ƏLAMƏTLƏRİ

Depressiya qocalmanın normal bir hissəsi deyil və heç vaxt yüngül qəbul edilməməlidir. Təəssüf ki, yaşlı insanlarda depressiya tez-tez diaqnoz olaraq qoyulmur və müalicə olunmur, həmçinin onlar kömək istəməkdən çəkinə bilirlər. Yaşlı insanlarda depressiyanın simptomları fərqli və ya daha az aşkar ola bilər, məsələn:

• Yaddaş problemləri və ya şəxsiyyət dəyişiklikləri
• Fiziki ağrılar
• Yorğunluq, iştahsızlıq, yuxu problemləri və ya cinsi əlaqəyə maraq itkisi – tibbi vəziyyət və ya dərman səbəb deyil
• Sosiallaşmaq və ya yeni şeylər etməkdənsə, tez-tez evdə qalmaq istəyi
• Xüsusilə yaşlı kişilərdə intihar düşüncəsi və ya hissləri

NƏ ZAMAN DƏSTƏK ALINMALIDIR?

Əgər özünüzü depressiyada hiss edirsinizsə, mümkün qədər tez həkiminizə və ya psixi sağlamlıq mütəxəssisinizə müraciət etmək üçün görüş təyin edin. Müalicə axtarmaqdan çəkinirsinizsə, dostunuzla və ya sevdiyiniz insanla, hər hansı səhiyyə işçisi ilə və ya etibar etdiyiniz başqa biri ilə danışın.

Klinik Psixoloq Fidan Cəbrayılova